1- درمان اعتیاد با بوپره نورفین : در این روش که بسیار راحت وبدون درد صورت می پذیرد، بیمار در عرض یکی دو هفته با استفاده از داروی سابوتکس ترک کامل اعتیاد مینماید.حتی بیمار بدون اینکه نیاز به بستری شدن یا تحمل درد یا درخواست استعلاجی داشته باشد، می تواند به کار خود نیز ادامه دهد
2- درمانMMT : در این درمان بیمار از مصرف مواد مخدر و عوارض خانمانسوز اجتماعی، روانی، خانوادگی، و...... رهائی می یابد و با استفاده از متادون تولدی دوباره را تجربه میکند.
در کنار درمانهای فوق بیماریهای همراه یا زمینه ساز مصرف مواد نیز توسط روان درمانی ،مشاوره خانواده، درمان داروئی ناراحتیهای اعصاب و روان، واختلالات روانی وجنسی و..... نیز درمان میگردد.
آیا اعتیاد درمان پذیر است؟
علیرغم اینکه اعتیاد یکی از پیچیده ترین بیماریها می باشد چنانچه فرد تمایل واقعی به درمان داشته و این امر برایش ارزشمند باشد و با روش درست به پیش رود قطعا درمان می گردد ، در حالیکه در مورد برخی از بیماریها متاسفانه چنین مسئله ای دیده نمی شود. در مقابل در صورتیکه فرد هنوز به تشخیص درستی نرسیده باشد، به عمق مشکلات و عوارض ناشی از اعتیاد خود واقف نگردیده ، تمایل واقعی جهت درمان نداشته و حتی به ادامه روند اعتیاد خود بیشتر تمایل داشته باشد متاسفانه هرگونه اقدام درمانی بی نتیجه خواهد بود.
البته در موارد نادری بدلیل پیچیدگیهای خاص روانی، اعتیاد یا بیماریهای زمینه ای جسمی امکان درمان وجود نداشته و تنها با برخی از داروهای خاص سعی در کنترل اعتیاد یا کاهش آسیبهای آن می شود.
لازم به ذکر است علم درمان اعتیاد دانش جدید و نوپایی در دنیا بوده و تعدد و تنوع مواد اعتیاد آور در ایران و تفاوت آن با کشورهای دیگر استفاده از منابع پزشکی خارجی را در این زمینه محدود نموده است.
از این رو درمان اعتیاد یکی از دشوارترین و پیچیده ترین موارد درمانی در علم پزشکی بوده و موفقیت درمان تنها با آمیزه ای از علم، تجربه، هنر، عشق، صبر و تعهد کادر درمانی در قالب یک کار گروهی منسجم حاصل می گردد که تحقق این همه متاسفانه کمتر به چشم می خورد.
آگاهی کامل فرد از مراحل مختلف درمانی قبل از اقدام به درمان نقش بسیارمهمی در کسب نتیجه مطلوب درازمدت دارد، در مقابل آسان گرفتن امر درمان و اقدام به درمان بدون بررسی و مطالعه کافی منجر به بروز ناکامیهای مکرر در درمان این معضل و نهایتا” بروز یاس و نا امیدی از درمان میگردد. در حالیکه چنانچه درمان بدرستی شروع شده و ادامه یابد، یک بار اقدام کافی است تا بیمار را به نتیجه مطلوب برساند.
- آیا درمان اعتیاد را می توان تضمین نمود؟
درمان اعتیاد شامل دو بخش عمده درمان وابستگی جسمی (که اصطلاحا به آن سم زدائی می گویند) و درمان وابستگی روانی می باشد که درمان وابستگی روانی مهمترین بخش آن می باشد . در درمان وابستگی جسمی پزشک نقش عمده را داشته ولی در درمان وابستگی ذهنی و روانی بیمار نقش اصلی را ایفا می نماید. البته در درمان وابستگی روانی پزشک آگاه و مجرب می تواند راهکارهای متعددی را به فرد ارائه نماید تا وابستگی فرد را رفع نماید ولی چنانچه فرد پس از سم زدائی در پی شرکت در برنامه های آموزشی فوق نبوده و یا آنها را در عمل بکار نبندد متاسفانه احتمال عود بالا خواهد بود( چرا که رمز موفقیت در انجام دادن است نه دانستن ).از اینرو تضمین سم زدائی تا حدود زیادی بعهده پزشک ولی تضمین درمان کامل عمدتا در دست خود بیمار است و با شناخت نسبی از بیمار و سایر مسائل مهم در مشاوره ابتدای درمان تا حدودی می توان نتیجه نهایی درمان را پیش بینی نمود.
- ترک مواد مخدر با چه علائم جسمی و روانی همراه است؟
بدنبال قطع مصرف مواد مخدر در فردی که اعتیاد به این مواد دارد علائم متعددی بروز می کند که اصطلاحا به آن سندرم محرومیت (Withdrawal Syndrome) گفته می شود. این سندرم شامل:
درد عضلانی-استخوانی ، بیخوابی، بیقراری، عطسه، آبریزش بینی، خمیازه، اسهال، تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، ضعف وبیحالی، پرش اندامها، احساس سرما و گرما، لرز، تعریق، تپش قلب، اشک ریزش، درد شکم، هذیان، پرخاشگری، وسوسه به مصرف مواد …. می باشد . شدت علائم فوق در افراد مختلف متفاوت بوده و تحمل آنها بدون اقدامات درمانی صحیح بسیار دشوار می باشد.
- آیا ترک اعتیاد می تواند سلامتی فرد را به مخاطره افکند؟
درمان وابستگی جسمی به مواد مخدر که اصطلاحا سم زدائی نامیده شده و در جامعه به ترک اعتیاد معروف است در مواردیکه بیمارتحت ارزیابی صحیح پزشکی و آزمایشات لازم انجام نگرفته و یا استانداردهای مراقبتهای پزشکی و پرستاری رعایت نشود می تواند با خطرات جدی همراه باشد، در غیر اینصورت سم زدائی سلامتی فرد را مورد تهدید قرار نمی دهد. سم زدائی از نظر علمی عبارتست از بکار بردن روشهایی که به بیمار کمک نماید تا دوره ترک را با حداقل علائم و بطور کنترل شده و بی خطر پشت سر گذارد.
لازم به ذکر است ترک الکل خطرات بیشتری نسبت به ترک مواد مخدر داشته و حتی با رعایت استانداردهای پزشکی امکان تشنج، کوما و مرگ وجود دارد.
- سم زدائی با چند روش علمی انجام می پذیرد؟
در حال حاضر پنج روش علمی جهت سم زدائی وجود دارد که هر یک با مزایا و محدودیتهایی همراه می باشد. این روشها عبارتند از :
روش علامتی ،روش جایگزینی ، روش سریع (RD) و روش فوق سریع (URD یا UROD) که دو روش اول عمدتا” بصورت سرپایی و دو روش آخر الزاما” بصورت بستری انجام می پذیرد. علاوه بر روشهای فوق که در مرکز تخصصی نوین برای بیماران مختلف انتخاب و انجام می پذیرند، طب سوزنی نیز از روشهای علمی سم زدائی است که در این مرکز استفاده نشده و در موارد خاصی کاربرد دارد.
- روشهای مختلف سم زدائی چه تفاوتهایی با یکدیگر دارند؟
این روشها از نظر میزان موفقیت، سرعت بهبودی و دوره درمان، شدت علائم، هزینه ، نیاز به استراحت و غیبت از کار، نیاز به داشتن همراه، سرپائی یا بستری بودن و امکانات و تجهیزات لازم جهت انجامشان با یکدیگر متفاوت می باشند.
روش علامتی کم هزینه ترین روش بوده ولی در عین حال نیاز به چندین روز استراحت در منزل داشته و از آنجا که علایم جسمی و روحی درمان در برخی موارد بخوبی کنترل نمی شود از اینرو درصد کمی کاربرد موفقیت آمیز دارد. این روش بصورت سرپائی یا بستری قابل انجام است.
روش جایگزینی چنانچه بدرستی انجام گیرد همراه با علایم بسیار خفیفی بوده و اغلب نیاز به استراحت نداشته، فرد قادر به انجام فعالیتهای روزمره میباشد. این روش نسبت به روش قبلی هزینه بالاتر و در عین حال دوره طولانی تری داشته و بهمین دلیل در صورت عدم انتخاب صحیح بیمار موفقیت پایین تری دارد و تنها در موارد خاصی کاربرد دارد.
روش فوق سریع از نظر موفقیت و سرعت بهبودی بالاترین درصد را داشته، ضمن آنکه اغلب راحت ترین روش سم زدایی نیز میباشد ولی هزینه آن بالاتر از سایر روشها بوده و بدلیل تکنیک پیچیده و ظرافتهای خاصی که در انجام موفقیت آمیز آن وجود دارد،نیاز به دانش و تجربه بالای کادر پزشکی و پرستاری و رعایت استانداردهای خاص بیمارستانی دارد، در غیر اینصورت نه تنها درمان به موفقیت نمی انجامد بلکه میتواند با خطرات جدی نیز همراه باشد.
- آیا برای همه بیماران می توان یک روش خاص سم زدائی را بکار برد؟
خیر. با توجه به آنکه بیماران مختلف از جهات متعددی با یکدیگر متفاوت بوده و در عین حال تمایلات متفاوتی برای درمان دارند برای هر بیمار خاص تنها یکی از روشهای سم زدائی بهترین روش می باشد. آگاهی بیمار از مزایا و معایب هر یک از روشهای سم زدایی و تطبیق آنها با خواسته ها و شرایط خود کمک زیادی در تصمیم گیری صحیح جهت تعیین روش مناسب و هماهنگ با نظر پزشک معالج مینماید. در این زمینه بیمار می بایست عواملی چون موفقیت، راحتی، سرعت، هزینه، کیفیت خدمات، رعایت استانداردهای پزشکی و بستری یا سرپایی بودن را مورد توجه قرار دهد. البته پزشک در تشخیص روش مناسب عمدتا” موفقیت روش را مد نظر قرار می دهد (چرا که هدف اصلی مراجعه کننده نیز رسیدن به نتیجه و ترک کامل است) . ممکن است روشی موجود باشد که بسیار راحت و بدون علائم باشد (همچون کپسولهای دست ساز حاوی مخدر موجود در بازار که ندرتا” ممکن است به سم زدایی کامل بینجامند) ولی نهایتا” فرد به سم زدایی کامل نرسد ، در اینصورت چنین روشی بی ارزش خواهد بود.
- روش سم زدائی علامتی چگونه می باشد؟
این روش حدود ۸ تا ۱۰ روز بطول می انجامد و درطی مدت فوق با استفاده از داروهای غیر مخدر مختلف علائم جسمی بیمار کنترل می گردد. در طی روزهای اول سم زدایی معمولا از داروهای بیشتری استفاده می گردد و پس ازآن داروهای مصرفی کاهش یافته ومعمولا”ظرف مدت ۱۰ روزاغلب آنها قطع می گردند.
در این روش چنانچه بیمار در طی مدت درمان از ماده مخدر استفاده ننموده باشد داروی نالترکسون معمولا” در روز هفتم برای بیمار شروع میگردد (البته پس از تست مرفین و نالوکسون). در برخی از بیماران علائم ترک با این روش بخوبی کنترل نمی شود و از اینرو محدودیت دارد، ضمن آنکه در برخی از موارد علائم ترک ممکن است بخوبی کنترل شود ولی بدلیل وابستگی روانی بالا ممکن است فرد در طی دوره سم زدایی اقدام به مصرف ماده مخدر نماید که در اینصورت سم زدایی موفق نخواهد بود و اینرو در همه بیماران کاربرد ندارد.
- روش سم زدائی جایگزین چگونه است؟
این روش حدود ۲ تا ۴ هفته بطول می انجامد و در طی دوره فوق از داروهای مخدریا شبه مخدر(خوراکی یا زیرزبانی) بعنوان جایگزین مخدر مصرفی بیماراستفاده می گردد. داروهای فوق در طی مدت فوق تدریجا” قطع می شوند و معمولا” در هفته سوم پس از انجام تست مرفین و نالوکسون برای بیمار داروی نالترکسون شروع می گردد. کاهش دوز داروهای جایگزین شده بسیار حساس بوده و با توجه به طولانی شدن دوره درمان این روش در برخی از بیماران موفق نبوده و از اینرومحدودیت دارد . این روش چنانچه بدرستی انجام گیرد با علائم جسمی خفیفی همراه می باشد . کپسولهای دست ساز موجود در بازار ( که اغلب بعنوان گیاهی و غیر مخدر معروف می باشند) حاوی مواد مخدر بوده و با این مکانیسم سعی در سم زدائی دارند ولی از آنجائی که ظرافتهای بسیار زیادی در موفقیت این روش وجود دارد اغلب افراد قادر به قطع کپسولهای فوق نبوده و به آنها اعتیاد پیدا می کنند.
- روش سم زدائی فوق سریع چیست؟
این روش که در زبان انگلیسی Ultra Rapid Opiate Detoxification یا به اختصارURD یا UROD نامیده میشود جدیدترین روش جهت سم زدایی مواد مخدربوده ( البته بهترین روش در همه موارد نمی باشد و در همه موارد امکان پذیر نمی باشد ) و به این ترتیب است که بیمار اغلب به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت در مرکز درمانی بستری گردیده و درطی ۳ تا ۴ ساعت تحت بیهوشی عمومی ( نه خواب عمیق که فوق العاده خطرناک است) در اتاق عمل قرار میگیرد. در طی مدت بیهوشی داروهای ویژه ای برای بیمار تجویز می گردند که منجر به بروز علائم ترک بصورت سریع و فشرده می شوند. (البته بیمار در طی بیهوشی هیچگونه علامت خاصی را احساس نمی نماید).این عمل منجر به ترشح سریع مواد مخدرداخلی بدن گردیده که جایگزین مواد مخدر مصرفی بدن بیمار می گردد و تحمل بدن فرد نسبت به علائم ترک بسیار بالا می رود . در این روش بیماربیشترین شدت علائم جسمی را در طی مدت بیهوشی سپری می نماید .
بزرگترین مزیت روش سم زدایی فوق سریع نسبت به روشهای دیگر سم زدایی میزان موفقیت آن (در مرحله سم زدایی) می باشد و درصورتیکه بدرستی انجام گیرد میزان موفقیت آن نزدیک به ۱۰۰% است . البته انجام روش سم زدائی فوق سریع نیاز به دانش و تجربه بسیار بالایی دارد ، در غیر اینصورت نه تنها به موفقیت نمی انجامد بلکه می تواند با خطرات و آسیبهای جدی نیز همراه باشد. البته لازم به ذکر است روش فوق در تمامی موارد امکان پذیر نبوده و در صورتیکه بیماری زمینه ای قلبی ، ریوی شدید یا برخی از بیماریهای دیگر وجود داشته باشد نمی توان به آن اقدام نمود. این روش عمدتا” در مواردی کار برد دارد که سم زدایی با روشهای دیگر مقدور نبوده و احتمال شکست بالایی دارند.
مزایای دیگر این روش نسبت به سایر روشها سرعت بهبودی بالاتر و در اغلب موارد (نه همه موارد) راحتی بیشتر آن است . البته باید در نظر داشت در این روش کلیه علائم در طی مدت بیهوشی از بین نرفته و بطور کلی هیچ روش سم زدایی وجود ندارد که بدون علائم باشد ( و نمی توان انتظار معجزه داشت ) و تبلیغاتی که راجع به این روش می شود که در طی مدت ۴ ساعت کلیه علائم از بین می رود بی پایه و اساس است .
بزرگترین مشکل در روش سم زدایی فوق سریع ضعف عمومی بدن پس ازمدت بیهوشی است که بطور متوسط ۳ تا ۵ روز ادامه دارد (در برخی موارد کمتر و در برخی موارد بیشتر است ) و با گذشت زمان بهبود می یابد. بجز مسئله ضعف عمومی که در اکثریت بیماران پس از سم زدایی فوق سریع (به درجات مختلف ) مشاهده می گردد، در برخی از بیماران علائم دیگری از قبیل علائم گوارشی ، خمیازه ، درد بدنی ، بیقراری یا بیخوابی نیز به درجات مختلف دیده می شود که جهت کنترل آنها داروهای موثری موجود بوده و علائم فوق اغلب برای بیمار مشکل ساز نمی باشند. شدت و نوع علائم جسمی پس از سم زدایی فوق سریع در افراد مختلف متفاوت بوده و تا حدودی قبل از سم زدایی قابل پیش بینی می باشد.
پس از انجام سم زدایی فوق سریع (در صورتیکه بدرستی انجام شده باشد) داروی نالترکسون از روز اول برای بیمار شروع گردیده و می بایست روزانه و اغلب بمدت یکسال مصرف شود . یکی از راههای تشخیص اینکه UROD درست انجام شده است یا خیراین است که آیا برای بیمار نالترکسون از روز اول شروع شده است یا خیر. متاسفانه بدلیل پیچیدگیهایی که شروع نالترکسون در این روش دارد در برخی از موارد این دارو در روزهای بعدی برای بیماران شروع می شود که همراه با عوارض و مشکلات عدیده ، عدم تحمل بیمار یا شکست سم زدائی می باشد. یکی از دلایل عمده موفقیت بالای روش فوق سریع شروع نالترکسون از روز اول است ( که اگر نتوان این کار را انجام داد میزان موفقیت سم زدائی بسیار پائین می آید).
- داروی نالترکسون چیست و چه نقشی در درمان دارد؟
داروی نالترکسون یک داروی ضد مخدربوده و از عود اعتیاد به مواد مخدر پیشگیری می نماید.(البته در کنار مصرف این دارو انجام روان درمانی نیز ضروری است). این دارو در افرادی که اعتیاد دارند قابل استفاده نبوده و همراه با عوارض بسیار شدیدی می باشد و تنها پس از سم زدائی قابل تجویز در بیماران می باشد و بعنوان یک برنامه استاندارد پزشکی لازمست تمامی بیماران پس از پایان سم زدائی ( با هر یک از روشهای موجود) تحت درمان با این دارو بمدت یکسال قرار گیرند.
اثر نالترکسون به این ترتیب است که در صورتیکه فرد وسوسه زیاد جهت مصرف ماده مخدر داشته و آنرا مصرف نماید از تاثیر ماده مخدر بر روی بدن وی جلوگیری می نماید، که این مسئله اهمیت بسیار زیادی در پیشگیری از عود دارد ، بدلیل آنکه بدنبال عدم تاثیر ماده مخدر بر روی بدن فرد احتمال ادامه مصرف ماده مخدر بسیار پایین می آید و فرد از تلاش بیهوده فوق دست خواهد کشید ( البته در برخی از بیمارانیکه هروئین بر روی نالترکسون مصرف مینمایند بدلیل آنکه هروئین موجود در بازار اغلب همراه با داروهای خواب آور می باشد ممکن است حالات خواب آلودگی بروز نماید، یعنی نالترکسون جزء مخدری هروئین را خنثی مینماید ولی جزء خواب آور آن اثر می نماید که در چنین شرایطی تست ادراری در تشخیص کمک کننده است). در صورتیکه اگر این دارو مصرف نشود کافی است فقط فرد یکبار پس از ترک ماده مخدر استفاده نماید و ماده فوق بر روی بدنش اثر نماید که در اینصورت قطعا این روند ادامه یافته و فرد دچار برگشت اعتیاد می شود. در برخی از موارد در صورتیکه ماده مخدر بر روی نالترکسون مصرف شود امکان بروز علائم و عوارض خفیفی نیز وجود دارد( از جمله حالت تهوع و…..).
علاوه بر اثر فوق نالترکسون تا حدودی وسوسه و میل به مصرف ماده مخدر را نیز کم می نماید.البته نه به این معنا که این دارو ضد وسوسه یا تنفرزا می باشد و تبلیغاتی که در این زمینه می شود بی پایه و اساس است و راه ایجاد تنفر تنها با روان درمانی می باشد.
- عوارض داروی نالترکسون تا چه حد جدی است؟
داروی نالترکسون در فردی که مبتلا به اعتیاد به مواد مخدر می باشد علائم بسیار شدید سندرم محرومیت را ایجاد می نماید که کنترل آنها اغلب بسیار دشوار بوده و بعضا با خطرات جدی روبرو می باشد. ولی این دارو در افرادی که سم زدائی شده اند ندرتا عوارضی را در پی دارد که هیچیک جدی نمی باشند. مهمترین عارضه ای که در ارتباط با نالترکسون مطرح می باشد افزایش آنزیمهای کبدی است که بسیار نادر بوده و در عین حال عارضه مهمی نمی باشد، بدلیل اینکه نالترکسون بدون آنکه به سلولها یا بافت کبدی آسیبی برساند سبب افزایش این آنزیمها می گردد و برخلاف بعضی از داروها که هپاتیت و آسیب کبدی به همراه دارند چنین عارضه ای در مورد نالترکسون مطرح نمی باشد.
افزایش آنزیمهای کبدی با آزمایش خود بطور دوره ای مشخص می گردد و در صورت بروز با قطع دارو به حد طبیعی بازمی گردد. لازم به ذکر است بسیاری از بیماران مبتلا به اعتیاد در زمان مراجعه به درمان آنزیمهای کبدی بالا دارند که پس از اقدام به درمان و شروع نالترکسون آنزیمهای کبدیشان به حد طبیعی بازمی گردد.
- آزمایشات مربوط به اعتیاد به مواد مخدر تا چند روز پس از اقدام سم زدائی منفی می شوند؟
آزمایشات فوق معمولا از ۲ تا ۱۰ روز پس از قطع مصرف مواد مخدر منفی می شوند . در روش فوق سریع هر چند مواد مخدر از روز اول از سطح سلولهای پاک می گردند ولی از آنجائی که دفع این مواد عمدتا وابسته به دفع کبدی آنها از بدن می باشد این روش تاثیر زیادی در تسریع منفی شدن تستهای آزمایشگاهی فوق ندارد.
لازم به ذکر است متاسفانه تستهای آزمایشگاهی فوق در برخی موارد منفی یا مثبت کاذب داشته و از اینرو به تنهایی اعتبار زیادی ندارند. مواردی که انگیزه شان از مراجعه به درمان تنها منفی شدن تستهای آزمایشگاهی می باشد متاسفانه پیش آگهی خوبی نداشته و اغلب همراه با عود زود هنگام می باشد و پزشک در این موارد می بایست دقت بیشتری در پذیرش بیمار داشته باشد.
- آیا روش خاصی از سم زدائی وجود دارد که از عود اعتیاد پیشگیری نماید؟
خیر. درمان اعتیاد بطور کلی به دو بخش درمان وابستگی جسمی (سم زدائی) و درمان وابستگی روانی تقسیم می شود . البته درمان مراحل جزئی تری را نیز شامل می شود ( از جمله مشاوره انگیزشی در ابتدای درمان که حداقل یکساعت بطول می انجامد و….) که در راستای یکی از بخشهای دوگانه فوق می باشند. سم زدائی با هر یک از روشهای علمی فوق الذکر تنها بیمار را از نظر علائم جسمی یا روانی سندرم محرومیت کنترل می نماید وتاثیر مشخصی در درمان وابستگی روانی به تنهایی ندارد. از اینرو روش سم زدائی فوق سریع به تنهایی تاثیر و برتری مشخصی در پیشگیری از عود اعتیاد ندارد و نمی تواند جایگزین مراحل درمانی دیگر در این زمینه شود.
البته روش سم زدائی فوق سریع از این نظر که داروی نالترکسون سریعتر برای بیماران شروع می گردد و بیماران سریعتر از نظر جسمی بهبود می یابند می تواند به بیماران کمک نماید تا با شرایط بهتر و مطمئنتری بتوانند به درمان و مبارزه با وابستگی روانی خود بپردازند.
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، ساختمان سپاهان ، طبقه 4
تلفن : 32241146 - 031
